Αναζητώντας τους χαμένους κομμουνιστές

Έντυπη Έκδοση Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 2 Ιουνίου 2013

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΤΡΟΜΟΥ 1936-1938 *

ΣΤΑΛΙΝ Vs ΚΚΕ

ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΜΑΡΚΟΒΙΤΗ*

Δημοσιεύονται σήμερα για πρώτη φορά, μεταφρασμένα από τα ρωσικά, σημαντικά έγγραφα τα οποία ρίχνουν φως στην τύχη Ελλήνων κομμουνιστών, οι οποίοι βρίσκονταν για διάφορους λόγους στην ΕΣΣΔ κατά το 1936-1938.

Ελλαδικοί κομμουνιστές, που είχαν καταφύγει στην ΕΣΣΔ το Μεσοπόλεμο και έχασαν τη ζωή τους την περίοδο των σταλινικών εκκαθαρίσεων. Η χρονική αυτή περίοδος συμπίπτει με την έξαρση και κορύφωση των σταλινικών διώξεων και εκκαθαρίσεων, στις οποίες συμπεριελήφθηκαν τόσο οι πολλές εθνικές μειονότητες (μεταξύ τους και η ελληνική) όσο και μέλη και στελέχη αδελφών κομμουνιστικών κομμάτων.
Τα έγγραφα ανήκουν στο ογκώδες Αρχείο του Ochalis Konstantin Vasil'evich. Πρόκειται για τον Μάρκο Μαρκοβίτη, στέλεχος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ στη δεκαετία 1920, ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο το 1930 (Δίκη Καλπακίου), απέδρασε τον Απρίλιο 1931 από τις φυλακές Συγγρού μαζί με άλλα εφτά ανώτερα στελέχη του ΚΚΕ και διέφυγε μαζί τους στην ΕΣΣΔ. Εζησε στη Μόσχα, έγινε το 1932 μέλος του ΠΚΚ (μπ.), παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη. Από τον Δεκέμβριο 1935 παρακολουθούσε μεταπτυχιακά στο KUNMZ όπου ταυτόχρονα δίδασκε. Η Σχολή αυτή έκλεισε το 1936 και όλοι οι Ελληνες κομμουνιστές-σπουδαστές στάλθηκαν από το Κόμμα για δουλειά στο Νότο της ΕΣΣΔ, στις Παρευξείνιες Ελληνικές Περιοχές. Πρέπει να ήταν 11 άτομα, τα οποία τοποθετήθηκαν για εργασία κυρίως στο Εκδοτικό «Κομμουνιστής» (σ.τ.επ. στην αυτόνομη Ελληνική Σοβιετική Περιοχή στη Νότια Ρωσία).
Στόχος, η μειονότητα
Στα έγγραφα που παρατίθενται είναι φανερή η στόχευση της ελληνικής μειονότητας, κατά συνέπεια και των Ελλήνων, έστω κι αν επρόκειτο για δοκιμασμένα, έμπιστα στελέχη του ΚΚΕ. Αυτό αποτυπώθηκε χαρακτηριστικά και στην οδηγία 50215 της NKVD στις 11.12.1937, με την οποία κορυφώθηκε η «Ελληνική Επιχείρηση» εκτεταμένων διώξεων και εκκαθαρίσεων: «...διαπιστώνεται ότι η Ελληνική αντικατασκοπία διενεργεί έντονη κατασκοπευτική, υπονομευτική και εξεγερτική δουλειά στην ΕΣΣΔ... Βάση γι' αυτή τη δουλειά είναι οι Ελληνικές Περιοχές Ραστόβ-να-ντον και Κρασναντάρσκι του βόρειου Καυκάσου...».
Προδιαγεγραμμένη η τύχη των κομμουνιστών αυτών που στάλθηκαν από τη Μόσχα στις Ελληνικές Περιοχές: ενοχοποιήθηκαν όλοι τους. Οι αρχικές κατηγορίες που τους αποδόθηκαν, ότι λ.χ. περνούσαν την ύπουλη αντεπαναστατική δουλειά τους μέσα από τη βιβλιογραφία, τη γραμματική, τη μορφολογία των κειμένων ή, ειδικά για τον Μάρκο Μαρκοβίτη, ότι ήταν γιος μεγαλοτσιφλικά, φαντάζουν σήμερα τραγικά απλοϊκές έως αφελείς. Κι όμως! Στο πλαίσιο της εποχής ήταν πανίσχυρες.
Οι Ελληνες κομμουνιστές, που έφταναν τότε στην ΕΣΣΔ κατά κανόνα παράνομα, τύχαιναν μιας ειδικής ευνοϊκής μεταχείρισης: αναγνωρίζονταν ως πολιτικοί πρόσφυγες και είχαν έτσι υποστήριξη και μεγάλη βοήθεια από τη MOPR· παράλληλα τους χορηγούνταν άδεια παραμονής, που ήταν στην ουσία ένα εσωτερικό διαβατήριο. Δεν έπαιρναν τη σοβιετική υπηκοότητα με σχετική εισήγηση του ΚΚΕ και νόμο του κράτους που βγήκε τότε (κάθε ξένος υπήκοος ήταν ύποπτος εχθρός, αντεπαναστάτης, υπονομευτής). Εντάσσονταν στην τοπική κομματική οργάνωση, η οποία ενέκρινε κάθε μετακίνηση, αλλαγή εργασίας, αποστολή.
Φαίνεται από τα έγγραφα ότι τους αφαιρέθηκε η άδεια παραμονής, απολύθηκαν από τις δουλειές τους, διαγράφτηκαν από το Κόμμα. Στερημένοι από όλα αυτά τα ζωτικά για την ύπαρξή τους και επιβίωσή τους, περιήλθαν σε τέλεια ανημπόρια, σε μια τραγική από όλες τις απόψεις κατάσταση. Μερικοί βρίσκονταν ήδη στα κρατητήρια της NKVD, γρήγορα οδηγήθηκαν και οι υπόλοιποι.
Κανένας από αυτούς δεν γύρισε στην πατρίδα. Χάθηκαν όλοι τους. Εξοντώθηκαν σαν Εχθροί του Λαού! Μερικοί αποκαταστάθηκαν πολύ αργά από το ΚΚΕ. Για κάποιους γράφτηκε λανθασμένα πως πέθαναν στον ισπανικό εμφύλιο. Αλλων η μνήμη σβήστηκε για πάντα.
* ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ 1: 26.8.1937 Στην Κ.Ε. ΠΚΚ (μπ.) - Στον επικεφαλής του καθοδηγητικών κομματικών οργάνων σύντροφο Μάλενκοφ
Στα τέλη του 1936, ύστερα από την κατάργηση του KUNMZ, μια σειρά από Ελληνες συντρόφους σπουδαστές του KUNMZ στάλθηκαν για δουλειά στις Ελληνικές Περιοχές στο Νότο της ΕΣΣΔ στην πόλη Σοχούμ και στην πολιτεία Κρίμσκαγια, της περιοχής Αζοβα-Τσερναμόρσκ, λόγω της αδυναμίας να σταλούν στο προσεχές μέλλον στη χώρα τους. Τον τελευταίο καιρό από τους συντρόφους αυτούς άρχισαν να έρχονται γράμματα ότι ως ξένους τούς απολύουν από τη δουλειά και δεν τους δίνουν άδεια παραμονής κ.λπ. Ενας από αυτούς, μέλος του ΠΚΚ (μπ.), ο σ. Ochalis, διαγράφτηκε από το κόμμα, δήθεν επειδή έκρυψε την κοινωνική του προέλευση, αν και ποτέ δεν έκανε κάτι τέτοιο. Γενικά σε σχέση με αυτούς τους συντρόφους άρχισε μια εντελώς απαράδεκτη συμπεριφορά. Για το λόγο αυτό, μερικοί από αυτούς ήδη είχαν πάει στη Μόσχα, άλλοι ετοιμάζονται και επιδιώκουν να μείνουν εκεί.
Δεν θεωρούμε σκόπιμο να μείνουν στη Μόσχα. Ομως, να τους στείλουμε στη χώρα τους το προσεχές μέλλον επίσης δεν θα μπορέσουμε και γι' αυτό δώσαμε οδηγίες να περάσουν στη σοβιετική υπηκοότητα και να μην πάνε στη Μόσχα.
Σας παρακαλούμε πολύ να δώσετε οδηγίες στις τοπικές κομματικές οργανώσεις, στην Κρίμσκαγια περιοχή Αζοβο-Τσερναμόρσκ και στην κομματική επιτροπή της περιοχής Απχαζίας να σταματήσουν οι απολύσεις τους από τη δουλειά και να βοηθήσουν στην τακτοποίηση όσων απολύθηκαν στις δουλειές.
Ο κατάλογος των συντρόφων και σύντομα βιογραφικά επισυνάπτονται.
Ο επικεφαλής του τμήματος στελεχών της ΙΚΚΙ Belov
* ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ 2: 26.8.1937 Κατάλογος Ελλήνων συντρόφων που βρίσκονται στην πολιτεία Κρίμσκαγια
1. Σύντρ. Ochalis Κ. (πραγματικό όνομα Μαρκοβίτης Μάρκος), 2. Ivanov Α. (Βαΐτης), 3. Grigoriev Ν. D. (Δημάκος), 4 Tabakov V. Ε. (Λουλούδης), 5. Pavlou D. (Μπεφάνης), 6. Georgiou G. (Τυρίμος), 7. Ksavilis Pavlos Κ. (Κουρούκλης).
Ο επικεφαλής του τμήματος στελεχών του ΙΚΚΙ Belov
* ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ 3: Στην επιτροπή ΠΚΚ (μπ.) επαρχίας Κράσνανταρ Ορπο - σύντροφο Λαμαβίτσκι
Σχετικά με το γράμμα σας της 16ης Φεβρουαρίου 1938 με τον αρ. 0/157 σάς πληροφορώ ότι: οι αναφερόμενοι στο γράμμα Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες πράγματι δούλευαν στην πολιτεία Κρίμσκαγια στο Ελληνικό Εκδοτικό. Στην Ελληνική Περιοχή είχαν σταλεί από τη Μόσχα τον Δεκέμβρη 1936 από τον εχθρό Κνόροφ. Ειδικός λογοτέχνης ανάμεσά τους δεν υπήρχε, αλλά χάρη στην αντεπαναστατική-αστική-εθνικιστική ομάδα που δρούσε στην Ελληνική Περιοχή, όλοι αυτοί οι πολιτικοί πρόσφυγες τακτοποιήθηκαν στο Ελληνικό Εκδοτικό και εκεί κάνουν την αντεπαναστατική δουλειά τους. Εγραφαν και έβγαζαν φασιστική, τροτσκιστική βιβλιογραφία (γραμματική, μορφολογία κ.λπ.).
Οταν αυτό αποκαλύφθηκε από την επιτροπή του κόμματος, έβαλε το θέμα για τη μεταφορά αυτών των «λογοτεχνών» σε άλλη δουλειά, σύμφωνα με την ειδικότητά τους (υποδηματοποιοί, μαραγκοί, ελαιοχρωματιστές κ.λπ.). Αυτό δεν τους άρεσε και ένα μέρος από αυτούς (Ochalis, Ivanov, Ksavilis) έφυγαν άγνωστο πού, ενώ οι υπόλοιποι Georgiou, Tabakov, Grigoriev, Stefanou and Nikoulov απομακρύνθηκαν από τα όργανα της NKVD ως εχθροί του λαού και τώρα είναι κρατούμενοι.
Ετσι το πρόβλημα της τακτοποίησής τους στη δουλειά εκπίπτει. Οσον αφορά εκείνους που κατάφεραν να κρυφτούν, τώρα τους ψάχνουν.
Ο γραμματέας της Ελληνικής Επιτροπής του ΠΚΚ (μπ.) Vozmishev
23.2.1938 Κρίμσκαγια
* Γιατρός, ερευνητής marios.markovitis@gmail.com.

Έντυπη Έκδοση Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 2 Ιουνίου 2013